مرحله ی دوم المپیاد اخترفیزیک

سلام دوباره

شاید بهتر بود که منتظر می شدم تا نتایج مرحله ی اول اعلام بشوند و بعد این متن را بنویسم ، اما فکر می کنم چیزی که الان می نویسم اون موقع هم مقید خواهد بود.

دوستان زیادی می پرسند که در مرحله ی دوم چطور باید نوشت یا چطور باید مطالعه کرد و از این قبیل سوالات.

قبل از هر چیر نظر شخصی ام در این مورد رو می گم ، و اون این که المپیاد رو فقط پله ای در راه رسیدن به اهداف بعدی زندگی تان بدانید ، نه بیستر ، چرا که واقعا ارزش این آزمون ها و مدال ها چیزی بیشتر از این نخواهد بود. خیلی ها بوده اند که المپیادی نبودند و الان به مراتب موفق تر از المپیادی ها هستند و به درجات بالاتری رسیده اند ، و خیلی ها هم بوده اند و هستند که المپیادی اند ولی احوال آنها در هیچ تعریفی از موفقیت نمی گنجد. هدف المپیاد ، جهانی و کشوری ، از دید من چیزی به جز نزدیک کردن عده ای از علاقمندان به یکدیگر ، و جهت دادن به مسیر زندگی آنها در راستای اهداف جامعه نیست. تمام این ها را گقتم تا باور کنید چیزی را که مطمئنا قبلا هم شنیده بودید : در بند المپیاد نباشید.

و اما منابع المپیاد:

می توانید برای دیدن سیلابس المپیاد جهانی به این جا مراجعه کنید.

ولی منابعی ( مخصوصا به زبان فارسی ) که از دید بنده مناسب هستند ، تاکید می کنم از دید من ، را می نویسم:

همانطور که قبلا هم جاهای دیگری نوشته ام نمی توان به دقت گفت که المپیاد کشوری به چه سمتی می رود و یا به عنوان مثال حدس زد از چه مباحثی سوالات بیشتری طرح می شوند و علت این امر هم گستردگی (شاید بیش از حد ) مرزهای المپیاد اخترفیزیک و بلوغ بسیار سریع آن است. حتما بسیاری از شما با من موافق هستید که شکل المپیاد نجوم ( چیزی که قبل از دوره ی سال 87 بود) با المپیاد اخترفیزیک ( چیزی که در حال حاضر برگزار می شود) کاملا متفاوت است، و تغییرات اساسی و بنیادین در شکل و ساختار آن کاملا محسوس است .و حتی نظر شخصی بنده این است که دوره ی 87 با دوره های 88 ( و احتمالا 89 ) کاملا متفاوت ، چه از لحاظ علمی و جه از لحاظ مدیریتی ، است. پس باید بپذیریم که نمی توان با ترسیم راه مشخصی در این زمینه معجزه کرد ، هر چند که قبول دارم بعضی از مراکز و شهرها مانند تبریز و شیراز همیشه در این زمینه پیشتاز بوده اند اما علت این موضوع را باید در جایی دیگر جست و بنده این امر را به قابل پیش بینی بودن المپیاد مربوط نمی دانم.

در هر حال ، سر فصل های اساسی ( فعلی ) المپیاد اخترفیزیک به ترتیب اهمیت به این شرح هستند:

1- کیهان و کهکشان شناسی

2- فیزیک ستاره ها

3- مکانیک سماوی

4- ریاضی و فیزیک

5- مختصات سماوی و بردارها ( چیزی که قبل ها به اسم نجوم کروی می شناختیم )

به ترتیبی که در بلا گفتم به تشریح این موارد می پردازم : منظور از کلمه ی کیهانشناسی تمام موضوعاتی است که به نظریه ها و مدل های مطرح در این موضوع مربوط اند . منابعی مناسب برای این درس می توانند این ها باشند:

an introduction to modern astrophysics, carrol, ostlie-chapter 26,29and30( که ترجمه ی این بخش توسط بنده و آقای صداقت به اتمام رسیده و شاید به زودی چاپ شود )

an intoduction to modern cosmology, liddle(این کتاب هم در دست ترجمه است )

نسبیت عام و خاص و کیهانسناختی ترجمه ی دکتر منصوری

در مورد کهکشان شناسی هم باید به مطالبی مانند دینامیک کهکشانی ، طبقه بندی های کهکشان ها ، ساختار و تحول آنها و کهکشان های فعال و بی قاعده پرداخت.

در مورد فیزیک ستاره ها (Astophysics) هم حتما تعداد زیادی از شما منابع بسیار می شناسید اما از دید بنده این موارد مفید خواهند بود

1- آشنایی با اخترفیزیک ستاره ای ، بوم - ویتنس ، جلد 1 و 3 ( قسمت هایی از جلد 2 اگر فرصت داشتید)

2- نجوم واخترفیزیک مفدماتی ، زیلیک و اسمیت ، بخش 2 از جلد یک و تمام جلد دو

3- فیزیک ستاره ها ، فیلیپس ، تقریبا تمام فصول

4- مفاهیم اخترفیزیک ، هارویت ، فقط بعضی از قسمت ها ( اگر فرصت کافی دارید این کتاب را مطالعه کنید )

5- مقدمه ای بر اخترفیزیک نوین ، دکتر ریاضی ، ( بنده این کتاب را مطالعه نکرده ام اما قطعا مطالعه ی بعضی از فصول آن مفید خواهد بود )

هر چند که موارد 3و 4 را از یکدیگر جدا کردیم اما بخش اعظمی از آنها مشترک است . می توانید این منابع را مطالعه کنید.

1- Elements of Astromechanic,van de camp,

2- فصل های نیروی مرکزی کتب ماریون ، کلپنر ، فاولز ، آریا ، سایمون ( گلدشتاین اگر فرصت دارید ) .

3- Orbital Mechanics

4- بخش گرانش درس نامه ی دانش گاه الزهرا ، دکتر شریعتی ،

مناسب ترین منبع از دید بنده برای ریاضی و فیزیک در زمینه ی المپیاد مجموعه ی 4 جلد فیزیک ، هالیدی و رزنیک ، می باشد . البته مطالعه ی فصول زیر از کتابهای مقدماتی فیزیک دانشگاهی نیز مناسب است

1- بردارها و دستگاه های مختصات

2- قوانین نیوتون

3- دستگاه های نالخت

4- سیستم های نوسانی

5- حرکت در چند بعد

6- ( فقط اگر فرصت دارید بخش مکانیک لاگرانژی)

7- سینماتیک نسبیتی

8- دینامیک جسم صلب( فقط در سطح کتاب هالیدی)

بنده کتاب های فاولز و ماریون را بسیار مناسب می دانم. مناسب است آشنایی مقدماتی با حسابان داشته باشید . همچنین آشنایی با هندسه ی تحلیلی بسیار مهم خواهد بود.

برای نجوم کروی هم تنها منبع فارسی مناسب کتاب نجوم کروی ، اسمارت ، است که من توصیه می کنیم تمام فصول آن را مطالعه کنید البته اگر فرصتتان محدود است می توانید از فصول حرکت تقدیمی ، تلسکوپ دایره ی نصف النهاری ، مکان یابی در دریا و عکاسی نجومی وبقیه ی فصولی که خودتان مناسب نمی دانید بگذرید.

در پایان توصیه ی می کنم یکی از کتابهای نجوم مقدماتی که در مورد مباحث بسیار زیادی از نجوم بحث شده است را نیز مطالعه کنید . کتب زیر از این دسته اند

1- Fundamental Astronomy

2- an Introduction to Modern AStrophysics

3- Essentials of Astronomy

4- The Universe

البته هرچه تا اینجا گفتیم جنبه ی نظری المپیاد بود و نباید از موارد بسیار مهم و تعیین کننده ای مانند رصد ( با تلسکوپ و چشم غیرمصلح) غافل بود و نکته ی آخر اینکه تا می تونید سوال حل کنید ، این سوال ها را می توانید از سوالات سال های گذشته ی المپیاد های نجوم و اخترفیزیک (کشوری و جهانی ) و المپیاد فیزیک و مجموعه های بسیار زیادی که در این زمینه تدوین شده اند انتخاب کنید.

امیدوارم مواردی که نوشتم مفید واقع شوند ، تاکید می کنم تمام این ها نظر شخصی بنده است و به هیچ عنوان مواردی تایید شده توسط باشگاه دانش پژوهان و یا کمیته ی علمی المپیاد نیستند ، هیچ تضمینی نیز برای صحت موارد بالا وجود ندارد ( اگر داشت بنده حتما به این موارد عمل می کردم و به عنوان عضو تیم انتخاب می شدم D-: )

سرافراز باشید

بهراد طوقی